علوم عقلی

علوم عقلی
طبقه بندی موضوعی
آخرین نظرات
نویسندگان

۶ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «تعریف» ثبت شده است

۰۷
آذر

تعریف یک علم به چند طریق ممکن است :

1.تعریف به مسائل : مثل اینکه در تعریف ریاضیّات بگوییم علمی است که از جمع ، تفریق و ضرب و تقسیم و ... بحث می کند .

2.تعریف به موضوع : مثل اینکه بگوییم ریاضیّات علمی است که از احوال کمیّت سخن می گوید .

3.تعریف به غایت و فائده : مثل اینکه بگوییم ریاضیات علمی است که محاسبات را بر ما آسان می کند. گاهی هم ممکن است در تعریف یک علم به همه یا برخی از عناصر فوق اشاره شود.

بهترین راه برای تعریف یک علم این است که نخست موضوع آن کاملاً مشخص شود و سپس مسائل آن علم و ماهیّت آنها کاملاً روشن گردد و با توجّه به همه ی این جهات ، تعریف علم ارائه شود.

آموزش فلسفه/محسن غرویان/ص47

 

  • عیسی شیروانی
۰۶
آذر

گفته اند حکمت شبه وصفی به إله عالم است . یعنی به واسطه ی این علم روح انسان متصف به صفات الله شود و متخلّق به اخلاق الهی گردد : و این اتصاف و تخلّق روح را از حیات فانی بشریّت بمیراند و نشئه ی باقی ابدیّت حیات بخشد ، پس به زبان حال روحی همی سراید ؛

نیست از خود هستم از دلدار خود                        چون که جان کردم فدای یار خود

خوش بمردم در رهش زین آب و گل                    چیست قطره پیش بحر جان و دل

مردم از ظلمت به نور اندر شدم                         قطره ای دریای پر گوهر شدم

پس به واسطه ی فنای شهودی در انوار جمال الهی ، به دولت بقای ابد رسد و ابتهاج روحی بی حد یابد . و چون هر نفس کمال اشتیاق به ابدیّت حیات خود دارد و وجود خودش را دایم خواهد ، پس چون نظر در این تعریف کند و دریابد که نتیجه ی تحصیل علم و حکمت حیات ابد یافتن است و به تشابه ظلّی در ظلّ وجود ابدی حق شتافتن ، پس مسلم در تمام عمر به تمام قوا در وصول بدین مقصد أعلی منتهای جهد و کوشش در طریق تحصیل بنماید . و این تعریف ، چنانکه اشاره شده از علت غائی مأخوذ است ، زیرا تشابه ظلی و خُلقی به إله عالم یافتن غایت حکمت الهی است ، بدان بیان که در ضمن معنی تعریف گذشت .

حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص 16

 

  • عیسی شیروانی
۰۶
آذر

علم به احوال اعیان موجودات بدان گونه که هستند به قدر حوصله ی ادراک بشر . این تعریف علم حکمت را از علت صوری ، که احوال اعیان موجودات است ، أخذ شده ؛ و از علت غایی که قدر قوّت بشری است . و چون هر نفس شیّق به کمال از جهل به احوال عالم متألم و از علم به آن لذّت روحی یابد ، پس از نظر در این تعریف دریابد که سعادت معنوی در تحصیل این علم است ؛ و رسیدن بدان سعادت محرک شوقی او به تحصیل علم گردد .

حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص 15

 

  • عیسی شیروانی
۰۶
آذر

گردیدن انسان عالم عقلی مطابق با عالم عینی . یعنی انسان به واسطه ی تحصیل علم حکمت جهانی گردد مانند جهان آفرینش ؛ زیرا حقایق عالمِ وجود همه در نفس ناطقه ی او نقش روحانی بندد ، آنگاه به ذات خود از هر چه در عالم است مستغنی گردد . و در مقام او همی گفته اند :

ای نسخه ی نامه الهی                     وی آیینه ی جمال شاهی

بیرون ز تو نیست هر چه هستیست                  از خود بطلب هر آنچه خواهی

و این تعریف برای حکمت روشن است که از علت مأخوذ است . و چون هر نفس را شوق موکد برای آن است که تمام کشور هستی مسخّر او گردد و وجود را مالک مُلک آفرینش بیند ، پس در این تعریف چون نظر کند به رغبت بی حد در پی این علم بگراید ، تا سلطنت حقیقی بر تمام عالم مِلک و ملکوت پیدا کند ، بلکه خود تمام عالم شود . و البته در این راه مقصود بزرگ رنج وی راحت گردد ، زیرا رنج راحت شود چون مطلب بزرگ باشد ، و در راه تحصیل آن قدم به همت عالی بر دارد .

حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص 15

 

  • عیسی شیروانی
۰۶
آذر

خروج نفس از نقص و قوّه به سوی کمال لایق او در جانب علم و عمل . و این تعریف مأخوذ از علت مادّی و علت صوری است . اما علت مادّی کمال نفس قابل ، و علت صوری کمال علم وعمل است ؛ و به وجهی کمال علیت غایی نیز هست ، و چون هر نفس را به رهیدن از نقص و رسیدن به کمال اشتیاق ذاتی است ، پس در تعریف موجب نشاط مستعدین و شوق آنها به تحصیل حکومت گردد ، و در نیل به این مقصود رنج و متاعب طریق بر آنها سهل شود .

حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص 15

 

  • عیسی شیروانی
۰۴
آذر

بدانکه در علم منطق مبیّن است که معرّف چیزها یا از آثار و معلومات آنها مأخوذ است ؛ و یا از علّت و اسباب وجود آنها . و در مبحث علّت و معلول چون علل را بر چهار قسم کنند ، علت فاعلی و غائی و مادّی و صوری ، تعریف مشتمل تواند بود بر همه ی آن چهار ، یا مأخوذ از یکی از آنها .

حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص14

 

 

  • عیسی شیروانی