سرّ اینکه تعریف علم را در ابتدای آن علم می آورند ، چیست ؟
... سرّ اینکه تعریف علم را در مقدمه آرند آن است که چون تعریف علم به طور اجمال بر تمام مطالب علم و قواعد آن احاطه دارد و متعلم ابتدای شروع از نظر در تعریف بر اجمالی از علم آگاه شود ، پس در حقیقت وقتی که برای متعلم نخست معِّرفات علم بیان شود ، اجمالی از همه ی علم را به او آموخته اند . و دراین فهم اجمالی محصِّل شوق موکد به فهم تفصیلی آن علم پیدا کند ؛ و در اثر شوق ، رنج و زحمات تحصیل بروی سهل گردد . چنانکه در «رئوس ثمانیه»(امور هشتگانه) معروف در کتب حکمای اقدمین هم ، که در مقدمه می آورده اند ، بدین نظر بوده . و «رئوس ثمانیه» عبارت است از تعریف علم ، بیان فائده علم ، وسمه ی علم (وجه نام گذاردن آن به نامی) و مدوِّن و مخترع علم ، و موضوع علم ، و رتبه ی علم (یعنی بعد از چه علم و قبل از چه باید آموخت) و طبقه ی علم (یعنی از قسم حکمت أعلی یا أدنی یا متوسط است)(الهی یا طبیعی یا ریاضی است) ، و یکی حضور ابواب علم ، که چند باب است . و معلوم است که همه ی این امور هشتگانه یا موجب اطلاع اجمالی محصِّل شود بر مقاصد آن علم ، یا سبب نشاط و رغبت او به تحصیل .
حکمت الهی/حکیم الهی قمشه ای/ص14
