عقلیات مقدمه اشراقیات است.
حضرت مولایم ، استاد علامه ذوفنون ، حسن زاده آملی (روحی فداه) در پایان أصل بیست و هشتم از رساله شریف «إنسان در عرف عرفان» که بحث حجاب علم به میان می آید ، می فرمایند :
از دفتر بشنو :
گمانت که با خرج عبارات به کرّ و فرّ و إیماء و إشارات
سوار رفرف استی و براقی ورم کردی و پنداری که چاقی
ای عزیز ! مقصود این نیست که علوم رسمی غلط است ، بلکه غرض این است که به شرط«لا» نبوده باشد ؛ مثلاً یک فرد دانشجوی روحانی که او را در عرف و محاورات متعارف طلبه می گوییم باید علوم رسمی را از لغت و نحو و صرف گرفته تا فقه و اصول به خوبی در محضر استادان تحصیل کند تا این علوم و معارف ، نردبان ترقی او برای فهم حقایق منطقی وحی و روایات صادر از اهل بیت عصمت گردند .
ای طلبه عزیز ! ای دانشجوی روحانی ! ره چنان رو که رهروان رفتند ؛ هم درس و بحث متعارف باید ، و هم همّت به ارتقاء و اعتلای به معارج قدس ربوبی . کسانی که علوم رسمی را به نظم و نثر نکوهش کرده اند ، نظر شریف آنان به صورت به شرط«لا» است . «فافهم»
به همین منوال است فرمایش امام معصوم علیه السلام «یغفر للجاهل سبعین ذنباً قبل أن یغفر للعالم ذنباً واحداً» هفتاد گناه از جاهل بخشیده می شود قبل از آنکه یک گناه از عالم بخشیده شود . چون آن کس که عالم به سرّ القدر است ، اصلاً در محدودۀ گناه قدم نمی نهد تا نیازی به بخشش آن باشد .»
حضرت استاد بارها در درسهایشان می فرمودند : سیرآفاقی باید مقدمۀ سیر أنفسی قرار گیرد ؛ چون سیر از سفر فکری ، مسافرتهای شهودی لذت بخش ترین مسافرتهاست . در غیر این صورت سطح انحراف اسفار قلبیه به شدت بالا می رود . ناگهان می بیند سالک دیروز ، امروز ریشها را تا کجا بلند کرده و سر از خانقاهها در آورده است ! تمام اینها به خاطر این است که سالک راه عقل را طی نکرده و زود راه دل را پیش گرفته است . راه دل گرچه نزدیکترین راه است اما دشوارترین راه نیز هست ؛ چه بشا در این طریق سالک با کوچکترین انحراف ، فرسنگها از حقیقت فاصله بگیرد و لذا وقوف صاحبان و رهروان عمل قبل از نظر بسیار است .
منبع : شرح دروس معرفت نفس ج1 ص 57
